دروس استاد عرفانیان

1.  مرحوم شیخ در کتاب «رسائل» فرموده‌اند: لا إشکال فی رجحان الاحتیاط عقلاً ونقلاً ـ کما یستفاد من الأخبار المذکورة.(1)

2.  به نظر می‌رسد این فرمایش نیاز به بازنگری دارد.

     حضرت آیت الله استاد مددی می‌فرمایند: 3 قسم احتیاط داریم:

الف. یک احتیاط به مقتضای حکم عقل نظری است که در صورت احتمالِ وجوب تمامِ محتملات را انجام دهید و در صورت احتمالِ حرمت تمامِ محتملات را ترک کنید تا مطمئن شوید حکم الله را هرچه که بوده انجام داده‌اید (مانند این‌که 5 لباس دارید که تنها یکی از آنها پاک است و هرچند می‌توانید از همسر خود بپرسید و تنها یک نماز بخوانید، در هر کدام یک نماز و در مجموع 5 نماز بخوانید تا مطمئن شوید بالاخره در لباس پاک نماز خوانده‌اید). پیش‌تر عرض کردیم: نه عقلاً و نه شرعاً دلیلی نداریم که احتیاط به مقتضای عقل نظری همیشه حسن باشد، بلکه باعث وسواس و... بوده و به جنون می‌کشد.

ب. گاهی احتیاط به مقتضای عقل عملی است، که انسان در زندگی راه درست را با فکر و تامل تشخیص داده و عمل کند.(2)

ج. احتیاط سوم به معنای اصل عملی و ابداع نفس است. مثل انائین مشتبهین که وقتی قطرۀ خون در یکی از دو ظرف می‌افتد و نمی‌دانید در کدام‌یک بوده، هرچند نجس واقعی یکی است اما عقل تصرف کرده و هردو را واجب‌الاجتناب می‌کند.(3)

 (حضرت آیت الله استاد حاج سید احمد مددی موسوی، خارج اصول، 10/ 2/ 1398)

...............................................................................................................................

(1) فرائد الأصول، ج 2، ص 101..

(2) شاید اخباری که مرحوم شیخ اشاره فرمودند ناظر به احتیاط به این معنا باشد.

(3) تذکر این‌نکته هم خالی از لطف نیست که چون نجاست این دو ظرف ابداعی است، اگر دستتان با یکی از آن دو ملاقات کند حکم به نجاست دست نمی‌شود ـ چرا که دلیلی نداریم که نشان دهد ملاقات با واجب‌الاجتناب موجب نجاست می‌شود ـ، اما اگر نجاست ظرفی با استصحاب ثابت شود و دست با آن ملاقات کند نجس خواهد شد ـ چرا که ملاقی با نجس نجس می‌شود.