دروس استاد عرفانیان

1.  چند دهه است که راه‌اندازی کلاس‌های تجزیه و ترکیب در دستور کار برخی مدارس و حتی گروه‌هایی قرار گرفته که آشنایی با ادبیات عرب را مدّ نظر قرار داده‌اند. طبعاً طلبه‌های زیادی دربارۀ لزوم و یا عدم لزوم شرکت در این کلاس‌ها می‌پرسند و این بنده همیشه اصرار داشته و دارم که برای این کار باید یک «مغنی اللبیب» خوب آن هم با همۀ 8 باب آن را درس گرفت (همچون همیشه تاکید می‌کنم که: «مغنی اللبیب» و نه هیچ «مغنی» دیگری) و مباحثه و سپس به طور مکرّر تدریس کرد، وگرنه این نکته را که فلان کلمه فاعل است و مرفوع و دیگری مفعول‌به است و محلّاً منصوب و امثال آن هر طفلی می‌داند.

2.  در بحث اخیر باب ثانی «مغنی» به چند مثال از جملۀ حالیّه رسیدیم، [ومنها:] قولُ الفرزدقِ:

بأیدی رجالٍ لم یَشیموا سیوفَهم             ولم تکثرِ القتلى بها حین سُلّتِ(1)  

لأنّ تقدیرَ العطفِ مفسدٌ للمعنى؛(2)  یعنی اگر جملۀ «ولم تکثرِ القتلى بها حین سُلّتِ» را حالیّه نگیریم معنا بالکل فاسد و مدحی که منظور شاعر است فوت خواهد شد.

3.  سال گذشته یکی از مدرّسان محترم تماس گرفته و سؤالاتی را که داشتند مطرح کرده و در آخر فرمودند: امسال برای ما کتاب نحو جدیدی قرار داده‌اند و وقتی به کمیِ وقت اعتراض کرده‌ایم جواب داده‌اند که: لازم نیست شعرها را برای طلاب مطرح و ترجمه کرده و توضیح دهید. خب، باز هم التماس دعا.  

4.  دیگر جای تعجب ندارد اگر طلبه‌ای بپرسد: مگر در درس خارج، استاد به فارسی همۀ اینها را توضیح نمی‌دهد؟ پس چرا کتاب‌های درسی و کتب روایی و امثال آن را ترجمه نمی‌کنند تا دیگر نیازی به خواندن و فراگیری ادبیات عرب نداشته باشیم؟

5. راستی دوست عزیزی در کانالشان نوشته بودند: «شاید دو ماه پیش خدمت یکی از آقایان رسیدم و گفتم: ادبیات چه‌قدر در اجتهاد تاثیر دارد؟ آیا اجتهاد در ادبیات برای مجتهد شدن نیاز است؟! و ایشان به من گفتند که: باید بتوانیم فعل و فاعل و مفعول را از هم تشخیص  بدهیم!». خیلی دوست دارم ببینم اگر موردی مثل آنچه در بند 2 گفتم در روایات پیش بیاید حضرت آیت الله فی السماوات والارضین چه خواهند کرد.

پانوشت‌ها:

(1) البیت للفرزدق، وهو من الطویل.

وهذا البیت طریف عند أصحاب المعانی، وتأویل «لم یشیموا»: لم یغمدوا ولم تکثر القتلى؛ أی: لم یغمدوا سیوفهم إلّا وقد کثرت القتلى [بها] حین سلّت [الکامل فی اللغة والأدب 1: 244].

(2) لأنّ المعنى: أنّ السیوف بأیدی رجال لم یغمدوها ولم تکثر القتلى، وإذا انتفى الإغماد والکثرة کان ذلک جبناً، وهذا بخلاف المقصود الذی هو المدح. [دس]