دروس استاد عرفانیان

1.  شیخ انصاری ظاهراً در حدود سنین 44 ـ 45 سالگی این «رسائل» را تالیف فرموده‌ و به ذهن می‌آید که چون قلم ایشان در کتاب یک‌نواخت است متقارب باشد و شاید مثلاً قسمت استصحابش را کمی زودتر نوشته باشد.(1) البته بدون شک شیخ در آن سنین هم انصافاً دارای شخصیت علمی بوده. مثلاً قبل از شیخ ما استاد ایشان مرحوم ملا احمد نراقی کتابی به نام «مناهج الأُصول» دارد که انصافاً وقتی انسان با کتاب‌های شیخ مقایسه می‌کند انصافاً باید قبول کرد که شیخ ـ غیر از جهات معنوی و روحی و جهات تقوایی و ورع و سلوک خاص خود که داشته ـ خیلی قوی است و در بخش اصول هم انصافاً خداوند متعال یک نورانیت خاصی به ایشان داده.(2) 

2.  یک وقتی بعضی توهم می‌کردند که این «رسائل» مال مرحوم شریف‌العلماء مازندرانی است که از مشایخ شیخ است که در کربلا بوده. او البته شخصیت بزرگواری است که جوان‌مرگ شد (در حدود چهل و... سالگی از دنیا رفت) و انصافاً مرد ملّا و دقیق‌النظری است، لکن مرحوم سید ابراهیم قزوینی تقریرات استادش مرحوم شریف‌العلماء را با نام «ضوابط‌ الأُصول» نوشته، یک «تحریر الضوابط» و تلخیصی هم دارد که با خود «ضوابط» و در حاشیۀ آن چاپ شده. اینها انصافاً مطالب خوبی دارد، اما باز هم شیخ بهتر و جمع‌و‌جورتر و مرتب‌تر و فنی‌تر نوشته و ریشه‌ای‌تر، ظریف‌تر و دقیق‌تر برخورد کرده. خلاصه احتمال این‌که «رسائل» به کسی دیگر نسبت داده شود احتمال بسیار بیهوده‌ای است.

پانوشت‌ها:

(1) اما در «مکاسب» قلم شیخ یک‌نواخت نیست و کاملاً واضح است که در بحث بیعِ وقف تعبیرات شیخ اصلاً با سایر مباحث ایشان فرق می‌کند و پایین می‌آید. در مباحث شروط در مباحث خیارات، خیار تخلف شرط چون قاعدۀ «المؤمنون عند شروطهم» را به کار می‌برد معلوم است مثلاً رسالۀ مستقل و کار مستقلی بوده که به بحث خیارات ملحقش کرده. به هر حال کتاب «مکاسب» یک‌نواخت نیست و قسمت‌هایی از آن خیلی دقیق است که احتمالاً اواخر زمان شیخ نوشته شده و یک قسمت‌های آن قدر دقت و ظرافت ندارد. یکی از مشایخ ما (مرحوم مفتی‌الشیعه از قول استادشان) مرحوم آقای بروجردی نقل می‌فرمودند که: بعضی از قسمت‌های «مکاسب» هست که اگر کسی بتواند درست معنا کند من به او اجازۀ اجتهاد می‌دهم.

(2) البته ظاهراً شیخ در آن زمان هنوز درس اولاد مرحوم شیخ جعفر کاشف‌الغطاء حاضر می‌شده و گفته بوده: فقه دارای راز و رمزهایی است که در کتاب‌ها نیامده و این خاندان کاشف‌الغطاء این رمزهای فقه را دارند.

(حضرت آیت الله استاد حاج سید احمد مددی موسوی، خارج اصول، 14/ 7/ 1390)

#اصول

#شیخ انصاری

#نکاتی درباره شخصیت علمی و اصولی شیخ