دروس استاد عرفانیان

بخش دوم از منابع مالی که در روایت «تحف العقول» آمده تجارت است و چنان که پیش‌تر هم اشاره شد به لحاظ معنا تقریباً می‌توان گفت: لفظ تجارت سه معنا دارد:

1. یک معنای آن همان است که در آیات و روایات ـ مثل "تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ" ـ آمده است و مراد از آن مطلق مبادلۀ مال به مال و اصطلاحاً‌ خرید و فروش یا داد و ستد است.

در روایتی معروف که اسانید متعددى دارد و شاید بعضی از اسانید آن قابل اعتماد باشد آمده است:  «تسعة أعشار الرزق فی التجارة»(2)ـ یا: «تسعة أعشار البرکة فی التجارة»(3) که متن اول مشهورتر است ـ و انصافاً‌ روایت بسیار شیرینی است؛ چرا که غیر از جهات بحث جواز و عدم جواز، متعرض ارزش تجارت و داد و ستد در اقتصاد هم شده است. کلمۀ «رزق» در این جا یا ممکن است به همان معنایی باشد که الآن به ذهن ما می‌رسد ـ یعنی رزقی که انسان به دست می‌آورد و مصرف زندگی اوست ـ، که در این صورت معنای روایت آن خواهد بود که: نود درصد این رزق از راه تجارت و داد و ستد است، نه از راه تولید خود شخص. احتمال دوم آن است که کلمۀ رزق کنایه از خود اقتصاد باشد؛ یعنی: اقتصاد هرچه مهم و هر گونه اقتصادی باشد ـ چه اقتصاد جامعه‌های کشاورزی، و چه جامعه‌های زراعتی - بالاخره باید در آن داد و ستد باشد، وگرنه رشد نمی‌کند، حتی در زمان ما که اقتصاد بیشتر جنبه‌های صنعتی و تولیدی یافته است، حتی اگر به دنبال همین اقتصاد تولیدی داد و ستد نباشد، رشد نمی‌کند.

باید توجه داشت که اساساً دربارۀ این که اصلاً اقتصاد چیست و چه حقیقتی دارد بین دانشمندان این علم اختلاف وجود دارد و یکی از تفاسیری که برای اقتصاد نوشته‌اند این است که اقتصاد تماماً ناظر به چیزهایی باشد که مصرف می‌کنیم، و لذا اگر تنها تولید کردیم و آنچه تولید شده به مصرف نرسید، این کار در محدودۀ اقتصاد داخل نخواهد بود. خلاصه این که بر اساس این تفسیر اقتصاد باید روابط مالی را به مصرف و استفاده برگرداند و مطابق این مبنا اقتصاد بر رزق منطبق و نتیجه این می‌شود که 90% اقتصاد و این معنای عام از رزق را همین داد و ستد تشکیل می‌دهد؛ یعنی: تمام اینها اگر تولید شود و به جایی نرسد، نمی‌تواند کاری درست کند و اصولاً با این معنا می‌توان مسائلی از قبیل تورم و گردش پول و مسائلی از قبیل رشد اقتصادی و امثال آن را از همین عبارت استفاده کرد.

(حضرت آیت الله استاد حاج سید احمد مددی موسوی، خارج فقه، 12/ 9/ 1384)

پانوشت‌ها:

(1) مگر آن‌که تجارتى باشد که هر دو طرف بدان رضایت داده باشید. [سورۀ نساء، آیۀ 29]

(2) نه دهم رزق در تجارت است. [الکافی، ج 5، ص 148 ، ح 3؛ من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 233، ح 3858؛ تهذیب الأحکام، ج 7، ص 3 ، ح 5]

(3) نه دهم برکت در تجارت است. [مجمع البحرین، ج 1، ص 213]

#فقه

#قواعد_عامه

#مکاسب

#قواعد_عامه_در_باب_مکاسب

#اولین_قاعده_عامه

#حدیث_تحف_العقول

#تشریح_متن_حدیث_و_بیان_فواید_موجود_در_آن

#تفسیر_تجارات_با_نگاه_به_این_حدیث

معنای اول

@doroos_erfanian