دروس استاد عرفانیان

«وأمّا تفسیر الإجارات فإجارة الإنسان نفسه». نکتۀ مهمّی که حدیث «تحف العقول» متعرّض آن شده تفاوت میان بخش سوم (اجاره) با بخش اوّل (ولایت و کارمندی) است. به عبارت دیگر اگرچه ولایت هم یک سنخ اجاره است و کارمند و کارگر هر دو به ازای چند ساعت کار مبلغی دریافت می‌کنند، امّا این حدیث ناظر به نکتۀ لطیف فرق بین اجارات و ولایات (کارگری و کارمندی) است.

«فإجارة الإنسان نفسَه» چنان که گفتیم به این کار اصطلاحاً‌ اجارۀ اشخاص گفته می‌شود. فقرۀ بعد عبارت «أو ما یملک» است که احتمالاً‌ دو معنی داشته باشد:

1. یعنی: مثلاً خانه‌اش را اجاره دهد، که اصطلاحاً‌ به آن اجارۀ اعیان می‌گویند.

2. عبد یا کنیز خود را اجاره دهد تا روزی چند ساعت کار کند و در مقابل پول را مولا بگیرد، که این بخش در اصطلاح بخشِ خدمات نامیده می‌شود.(1)  

«أو یلی أمره». اگر انسان ولیّ بر کسی است ـ مثل این که حاکم کسی را ولیّ بچّه یا سفیه و یا دیوانه‌ای قرار داده که تمام امور در اختیار او باشد ـ و آن کس می‌تواند عملی انجام دهد و اجرتی بیاورد، می‌تواند او را اجاره دهد.

«من قرابته». یک احتمال این است که مراد از «قرابته» فرزند انسان و ناظر به روایت معروف «أنت ومالک لأبیک»(2)  باشد. احتمال دیگر این که «من قرابته» عموم و اطلاق داشته و شامل مثل پسرعمو و برادر هم باشد، البتّه در جایی که حاکم چنین ولایتی را قرار داده باشد؛  چرا که جعل اوّلی فقط در یک مورد است و شارع ولایت انسان را فقط بر فرزندش قرار داده.

(حضرت آیت الله استاد حاج سید احمد مددی موسوی، خارج فقه، 19/ 9/ 1384)

 .............................................................................................................

پانوشت:

(1) به عبارت دیگر کار مهمّ این روایت آن است که غیر از تصویر کردن موضوع در صدد اثبات این نکته است که این کار مشروع است و ظلم نیست. توضیح این که: بر اساس برخی تصوّرات چون عبد مباشر اعمال بوده مالک این اجرت هم خود اوست، امّا عبارت «إجارة نفسه أو ما یملک» نشان می‌دهد ولو به حسب ظاهر ممکن است تصوّر شود "لیس للإنسان إلاّ ما سعی" و هر کسی که کار کرد خودش باید مالک شود، ولی اگر کسی عبد خود را فرستاد جایی کار کند مولا مالک اجرت است، بر خلاف اعتقاد  مارکسیست‌ها که مالک را غیر از کارگر نمی‌دانند.

(2) الکافی، ج 5، ص 135، ضمن ح  3 و...؛ من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 177، ح 3669؛ تهذیب الأحکام، ج 6، ص 343، ح 961 و... .

#فقه

#قواعد عامه

#مکاسب

#قواعد عامه در باب مکاسب

#اولین قاعده عامه

#حدیث تحف العقول

#دنباله تشریح متن حدیث و بیان فواید موجود در آن

#فرق‌گذاری بین ولایات و اجارات