دروس استاد عرفانیان

بنابراین اگر قطع پیدا کرد این خمر است و خورد، حد بر او جاری می‌شود. بیّنه آمد که خمر است و خورد، باز هم حد بر او جاری می‌شود. حتی اگر خمریت مایعی با استصحاب هم ثابت شد و خورد، حد بر او جاری می‌شود؛  چرا که استصحاب تنزیلی است و می‌گوید: این خمر است. «فإنّک کنت علی یقین من وضوئک»؛ یعنی من دارم وضو را می‌بینم و تو هنوز وضو داری. نمی‌گوید: کاشف هست. سرّ این‌که دربارۀ استصحاب بحث کرده‌اند که آیا جزء امارات است یا جزء اصول همین است که دیده‌اند انکشاف آمده، امّا کاشفش نیامده و معنا ندارد که انکشاف بیاید و کاشف نیاید و اگر این تحلیل مرحوم نایینی درست باشد، استصحاب جزء اصول است، لکن به این معنی. اما مثل مرحوم آقای خویی استصحاب را جزء امارات می‌دانند و البتّه ایشان در امارات تفصیل قائل شده‌اند که امارات جهت کشف دارد یا ندارد. البته مرحوم استاد (انکشاف در امارات را) واقعی گرفته‌اند و لذا اصلاً می‌گویند که: نحو اماره است. ما معتقدیم در قطع انکشافش واقعی است، در این جا ابداعی است.

راجع به احتیاط نکتۀ اول فرق بین حکومت ظاهری و واقعی است. به اعتقاد مرحوم نائینی حکومت واقعی در جایی است که خود شارع تصرف کند و مثلاً بگوید: الطواف بالبیت صلاة؛ به این معنا که مثلاً اگر وارد مسجد دیگری شدید، دو رکعت نماز تحیت آن مسجد است، اما در مسجد الحرام طواف (تحیت آن است)، یا همان حالتی که در نماز هست ـ که مثلاً طهارت باید باشد، یقرّب الإنسان إلی الله، قربان کلّ تقیّ ـ این حالت‌ها در طواف هم هست، اما مرادشان از حکومت ظاهری آن جاهایی است که جعل حجیت شده باشد؛ مثلاً شارع آمده و برای خبر جعل حجیت کرده است.

بنا بر این مبنا، اگر شخص ثقه خبر داد که مثلاً فلان چیز واجب است، معنای حجیت این است که حکم می‌کنیم که این حکم الهی است و باید حکمی را هم که مؤدای اماره است انجام داد. مخصوصاً که ان شاء الله در بحث آینده توضیح خواهیم داد که مبنای مرحوم نائینی تتمیم کشف است تعبّداً؛ یعنی به عبارت دیگر تعبّداً مؤدای اماره به‌منزلۀ واقع قرار می‌گیرد. خود شارع به آن تعبد کرده است و این حکومت به نحو توسعه است. (1)  

(حضرت آیت الله استاد حاج سید احمد مددی موسوی، خارج اصول، 10 و 11/ 7/ 1390)

پانوشت:

(1) حکومت گاهی به‌نحو تضییق است و گاهی به‌نحو توسعه و هرکدام هم یا واقعی هستند و یا ظاهری. معیار واقعی که واضح است؛ مثل «الطواف بالبیت صلاة». معیار ظاهری هم التزام به حجیت است، هرجا ملتزم به حجیت شدید توسعه و حکومت ظاهری است. البته پیش ما که قائل به حجیت تعبدی در باب قطع نیستیم دیگر جای توسعه نیست. مرحوم نائینی که قائل به حجیت تعبدی است این حکومت ظاهری را قبول می‌کند.

#اصول

#قطع

#قطع طریقی

#اقسام حکومت

#جانشینی امارات و برخی اصول عملیه از قطع طریقی

(قسمت پنجم)