دست نوشته های استاد... (150)

1. دوست بزرگواری پرسیده بودند: «سلام ی حدیثی استاد جناب اربلی در کشف الغمه از اهل سنت نقل کرده از امام صادق ولدنی ابوبکر مرتین ایا میخاستم بدونم به لحاظ ادبی مورد اشکال هس» و بعد هم فرموده بودند: استاد ما گفت: این از نظر بلاغی و نحوی اشکالات متعددی دارد و...

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (149)

1. فایل‌هایی که اخیراً خدمتتان تقدیم شده یا خواهد شد معمولاً در حد 20 دقیقه و نیم ساعت است. خب، دیگر وقتی سری به شناسنامه می‌زنم و تاریخ تولدم را می‌بینم دیگر باید طبیعی باشد، اما برایم واضح است که اینها از تبعات همان واژگونی خودرو است که منی که خستگی نمی‌شناختم حال با یک غوره سردی‌ام می‌شود و با یک مویز گرمی. در هر حال هر کم و کسری که هست ببخشید.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (61)

پس بیاییم به‌جای این بحث‌ها ـ همین طور که مرحوم آقای اصفهانی فرموده‌اند ـ بحث تعارض را هم در ذیل هر کدام مطرح کنیم: تعارض اصول در ذیل اصول و تعارض امارات در ذیل امارات. دیگر احتیاج نیست بحث مستقلّی بیاوریم. مخصوصاً که اوّلاً ما قائل به حجّیّت تعبّدی خبر نیستیم تا مشکل تعارض برای ما پیش بیاید و معتقد هستیم روایات ما و یا روایاتی که اهل سنّت نقل کرده‌اند، اینها همه تقریباً نزدیک هشتاد تا نود درصدشان قابل شناسایی ریشه‌های تاریخی هستند؛ یعنی: قبل از این‌که به تعارض برسد، می‌توانیم ریشه‌های تعارض را بشناسیم.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (60)

1. مثلاً اگر ‌بگویید: «زنی که خون حیضش منقطع شده و غسل نکرده، یحرم وطیها باستصحاب»، این صورت ابداعی شماست؛ یعنی می‌گویید: «ما در شریعت گشتیم و دلیلی بر حرمت وطی پیدا نکردیم، لذا می‌گوییم: چون سابقاً یقین به حرمت وطی داشتیم، همان باقی است».1️⃣ در این صورت آن صورت ذهنی را با استصحاب ابداع می‌کنید و اسم این می‌شود: استصحاب در شبهات حکمیّه.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (59)

توضیح این‌که: چه ما و چه اهل سنّت الآن در کتب اصول حجّت را گاهی دربارۀ منابع تشریع و گاهی هم دربارۀ بعد از مرحلۀ تنجّز به کار می‌بریم و هر دو هم درست است؛ مثلاً می‌گوییم: اجماع حجّت است، یا حجّت نیست؟ کتاب حجّت است، یا حجّت نیست؟ این جا مراد منابع تشریع است. خبر واحد حجّت است، یا حجّت نیست؟ ظن فی نفسه حجّت است، یا نه ـ یعنی: منجّز است، یا نه ـ؟

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (58)

تفسیر سومی هم از مرحوم آقای بروجردی نقل و عرض کردیم: بهترین تفسیر به نظر ما آن است که مرحلۀ فعلیّت حکم مرحلۀ رسانه‌ای کردن ـ یا ارسال رسل و انزال کتب ـ است و گفتیم: احتمالاً مراد جدّی صاحب «کفایه» هم این بوده و بد تعبیر کرده

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (148)

1. لا نحتاج الآن فی ما نحن فیه إلى التمسّک بما رواه شیخنا وفقیهنا ووجه الطائفة بخراسان1️⃣ ومن لم یُرَ فی القمّیّین مثله فی حفظه وکثرة علمه2️⃣ فی «الخصال» عن أبی عبد الله (ع) أنّه قال: «تعلّموا العربیّة؛ فإنّها کلام الله الذی تکلّم به خلقه»3️⃣ ولا بما رووه عن عمر بن الخطّاب أنّه قال: «تعلّموا العربیّة؛ فإنّها تزید فی المروءة»4️⃣، ولا حتّى بما ورد فی کتاب الله ـ عزّ وجلّ ـ من قوله تعالى: "إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ قُرْآَنًا عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ"5️⃣ حتّى یمکن الخدشة لأحد فی الأوّل بأنّه مرسَل باصطلاح القوم فیضعف الاحتجاج به عند قوم ـ وإن رواه عن أبیه (ره)، عن سعد بن عبد الله، عن أحمد بن محمّد بن عیسى، عن أحمد بن محمّد بن أبی نصر البزنطیّ، عن...، وکلّهم من أجلّاء الطائفة ـ، وفی الثانی بأنّ الرجل بمراحل من الثقافة خلافاً لمولانا ومقتدانا الهزبر الغالب الإمام علیّ بن أبی طالب (ع) أسد الله وأسد رسوله (ص) الذی ملأ صیته فی العلم والثقافة الخافقین، وفی الثالث بأنّه تعالى قال: "وَلَوْ نَزَّلْنَاهُ عَلَى بَعْضِ الْأَعْجَمِینَ * فَقَرَأَهُ عَلَیْهِمْ مَا کَانُوا بِهِ مُؤْمِنِینَ"6️⃣؛ فإنّه غیر محتاج إلى الاستدلال ـ کما نزل فی الله تبارک وتعالى:  "أَ فِی اللَّهِ شَکٌّ فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ"7️⃣ـ8️⃣

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (57)

بحث اوّلی که مطرح کردیم این بود که مرحوم شیخ فرمود: «اعلم أنّ المکلّف إذا التفت إلی حکم شرعیّ» و عرض کردیم: در عدّه‌ای از کتب آمده که مراد از حکم حکم فعلی است. مرحوم آقای خویی اشکال کرده‌اند و عرض کردیم: این‌که مراد از حکم حکم فعلی است در مثل «کفایه» آمده.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (56)

پس در اصول ما بعد از زمان شیخ انصاری تا زمان ما، مباحث مصادر تشریع تدریجاً جایش را از دست داد. یک عدّه از مسائلی که مربوط به قرآن می‌شود در علوم القرآن آمده، امّا اینها باید از زاویۀ اصولی مورد بررسی قرار بگیرد. یک مقدارش (مبحث حجّیّت ظواهر کتاب) جای بحث سنگینی دارد و باید در اصول بیاید.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (55)

بحث دیگر این‌که: به هر حال ما نیازهایی را در اصول داریم که یک مقدارش در کتب اهل سنّت و در کتب اصول سابق ما آمده؛ مثلاً الآن در این تقسیم‌بندی شما جایی برای مباحث مصادر تشریع ندارید. مصادر تشریع کجا باید بحث شود؟ اصولاً این بحث در تمام اعتبارات قانونی در بشر هست که منابع قانون‌گذاری چه هستند؟ آیا مجلس مبدأ قانون‌گذاری است؟ دولت تا چه حد حقّ دارد قانون‌گذاری کند؟ یا اگر شاه و نظام شاهی هست، شاه چه حقّی دارد؟ یا مثلاً در نظامی که حزب بر آن حاکم است، حزب چه حقّی دارد؟ اگر رهبر دارد، رهبر چه حقّی دارد؟ فرض کنید شهرداری‌ها تا چه حدّی می‌توانند قانون تصویب کنند؟ استانداری‌ها تا چه حدّی؟ شوراهای شهر، شوراهای استان و... چه‌طور؟

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (54)

چنان که گفتیم مرحوم شیخ (قده) بعد از این‌که این چند رساله را در اصول مرقوم فرمودند (رسالة حجّیّة المظنّة، رسالة‌ البراءة والاشتغال، رسالۀ استصحابیّه، رساله‌ای در تعادل و ترجیح) بعدها شاگردان ایشان این رسائل را با هم ضمیمه کرده و به‌صورت یک کتاب واحد درآوردند و بعد تغییراتی هم به لحاظ تقسیم‌بندی مباحث انجام دادند؛ مثلاً در رسالۀ حجّیّة المظنّة بعد از این‌که این حالات سه گانه (قطع و ظنّ و شک) را برای مکلّف نوشته  و اشاره‌ای به مجاری اصول شده، فرموده‌اند: «وأمّا القطع»، اما بعدها به‌جای «وأمّا ‌القطع» نوشتند: المقصد الأوّل فی القطع. چون رساله‌ها یک کتاب شد، مجبور شدند یک هماهنگی بین این رساله‌ها ایجاد کنند که بعدها هم به «رسائل» شیخ و یا بر اثر نام‌گذاری یکی از شاگردان ایشان به «فرائد الأُصول» معروف شد.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (53)

انصافاً این تقسیمی هم که گفتیم برای مراتب فعلیّت و این حرف «کفایه» درست است که: «اعلم أنّ المکلّف إذا التفت إلی حکم شرعیّ» یعنی: حکم شرعی فعلی به این معنا (بعد از جعل و بعد از ابلاغ). علم که پیدا کرد، منجّز می‌شود. امّا اگر به ملاکات  یا به حبّ و بغض ـ مثل: "إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ" علم پیدا کرد ـ مثلاً روایتی آمد که: إنّ الله یحبّ کذا ـ آیا این برای او جعل می‌آورد؟

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (52)

چون بحث ما الآن در قانون و سنخ اعتبارات قانونی و شأن مولا و قانونگذار است و داریم آن را تفسیر می‌کنیم، می‌خواهیم بگوییم: جای فعلیّت در اعتبارات قانونی کجاست؟ جایگاه مناسب فعلیّت قبل از تنجّز است و به نظر ما آنچه که مناسب با تفسیر قانونی است آن است که فعلیّت را به مرتبۀ قبل از تنجّز بزنیم. "وَمَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا" بعث رسل است، بنابراین عذاب متوقّف بر تنجّز و تنجّز متوقّف بر فعلیّت و فعلیّت متوقّف بر انشا می‌شود و لذا...

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (51)

در این تصوّر چهارم می‌گوید: فعلیّت حکم به‌اصطلاح عبارت از مرحلۀ ابلاغ است؛ چون مراد ما از حکم فعلی یا مرتبۀ فعلیّت حکم در جایی است که حکم منجّز (یعنی: موضوع احکام جزایی) شود. حالا اگر فرضاً مجلس تصویب کرده یا خداوند متعال قانون جعل کرده، امّا ابلاغ نکرده‌اند، اگر شما به این علم هم پیدا کنید، آثار و جزا (احکام جزایی) ندارد. این معنا را شاید در خود روایات هم بتوان استفاده کرد و ان شاء الله در بحث برائت خواهیم گفت: شاید معنای حدیث «إنّ الله فرض فرائض، وحدّ حدوداً، وسَکَتَ عن أشیاء، لم یسکت عنها نسیاناً، فلا تتکلّفوها»(1) به تعبیر قانونی این باشد که: حکم تا به مرتبۀ فعلیّت نرسد موضوع احکام جزایی نخواهد شد. بنابراین می‌توان گفت: مراد از فعلیّت آن مرتبه‌ای در حکم است که موضوع احکام جزایی می‌شود؛ یعنی: بر آن احکام جزایی بار می‌شود.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (50)

پس بنابراین در حقیقت می‌شود این طور گفت:

1. کلام صاحب «کفایه» این است که حکم در همان مرتبۀ جعل که به داعی بعث و زجر باشد فعلی می‌شود.

2. تفسیری که الآن گفتیم می‌گوید: بعد از انشاء و بعد از ابلاغ و ارسال رسل و انزال کتب فعلی می‌شود.

3. کلام آقای بروجردی می‌گوید: بعد از وصول به مکلّف فعلی می‌شود.

4. مرحوم نایینی می‌فرمایند: بعد از تحقّق موضوع در خارج فعلی می‌شود.

حال باید دید آیا مجرّد همین ابداء احتمالات کافی است، یا باید نکات قانونی را هم در نظر بگیریم؟

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (49)

«فعلى هذا لا یکون غرض المولى من إنشائه حصول الانبعاث مثلاً من نفس إنشائه، بل ینشئ البعث لیعلم به العبد فینبعث»؛ بعث می‌کند که عبد هم علم پیدا کند. «ولا یمکن أن یکون صدور الفعل عن العبد أحیاناً بداعی الاحتیاط أو بدواع أُخری غرضاً من الإنشاء؛ إذ وجوده وعدمه واقعاً سواء فی حصول ذلک الفعل من العبد، فتأثیره فی نفس العبد یتوقّف علی العلم به».

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (48)

ایشان در همین «نهایة ‌الاصول» در صفحۀ  395 این چاپ جدید به‌عنوان مراتب حکم دارد که: «اعلم أنّ شیخنا الأُستاد قال فی "الکفایة" وسائر کتبِه: إنّ للحکم أربع مراتب»؛ اقتضا و انشا و فعلیّت و تنجّز. (1)

 «فالأُولی عبارة عن المصالح والمفاسد» إلی آخره، «والثانیة عبارة عن الإنشاء الصادر لا بداعی البعث [والزجر]». این اسمش حکم انشایی است. و حکم فعلی «عبارة عن مرتبة البعث». این جا تعبیر ایشان تعبیر «مرتبة البعث والزجر» است، امّا استاد عبارت آورده‌اند: «إنشاء الحکم بداعی البعث والزجر». والرابع هو «عبارة عن مرتبة وصوله إلی العبد»؛ به عبد برسد.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (47)

ایشان قیودی را که در یک حکم معتبر است تقسیم به دو قسم می‌کنند:

1.  فوق دایرۀ طلب است ـ یعنی: طلب به آن نمی‌خورد ـ، آنها را موضوع می‌داند. اصطلاحاً چیزهایی هستند که مفروض الوجود و مفروض الحصول‌اند ـ مثل بلوغ ـ، و چون مفروض الحصول است، طلب به خود بلوغ تعلّق پیدا نمی‌کند. نمی‌گوید: یک دوایی مصرف کن، اوّل بالغ شو، بعد این کار را انجام بده. تکلیف به خود بلوغ و عقل تعلق ندارد، بلوغ و عقل و وقت و این شرائط عامّه. حالا قدرت هم علی کلامٍ که در مراتب زیادی ایشان قائل‌اند.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (46)

مرحوم استاد در «مصباح الاصول» اوّلاً حکم فعلی را به همان تفسیری که در «کفایه» ‌آمده بیان کرده و بعد اشکال کرده‌اند که این مطلب درست نیست؛ چون صاحب «کفایه» حکم انشایی را جایی می‌دانند که انشاء باشد و به جعل برسد، اما به داعی بعث و زجر نباشد؛ مثل اوامر امتحانی یا جایی که تهدید و یا استهزاء است. امّا اگر انشاء به داعی بعث و زجر باشد، آن را حکم فعلی می‌دانند.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (147)

1. 10 ـ 20 روز است که بلا‌به‌دور شده‌ام مانند قاضی‌شارع که آدم ناخلفی را پیشش آوردند که عمل منافی عفت کرده بود. گفت: چرا این کار را کردی؟ طرف با ترس و لرز گفت: آگای گازی. خودا شاهده نتونستم جلوی خودمه بیگیرم... و شروع کرد به توصیف ضعیفه که: چه سری چه دمی عجب پایی!!! قاضی گفت: فایده ندارد. 100 ضربه شلاق. بردند و زدند و حکم الله را از معطلی نجات دادند. هفتۀ بعد قاضی به عوامل دستگاهش گفت: اونی که هفتۀ قبل 100 ضربه زدید برید بیاریدش. رفتند و طرف را آوردند. گفت: آگای گازی. خودا شاهده دست از پا خطا نکردم. قاضی گفت: مرد حسابی یک هفته است نتونسته‌م یه نماز بخونم. تکبیرة الاحرامو می‌گم و می‌خونم، تا می‌رم دعای دست، یاد حرکتت که موقع تعریف داستان نشون دادی می‌افتم و نمازم باطل می‌شه. 100 ضربۀ دیگه. (شاید هم تعزیرش کردند)

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (45)

تقسیمی که مرحوم صاحب «کفایه» کرده و برای حکم 4 مرتبه قرار داده (حکم اقتضایی، حکم انشایی، حکم فعلی، حکم منجّز) و فرق بین انشایی و فعلی را هم به این گذاشته که: «انشایی» یعنی: انشاء لا بداعی البعث والزجر، و «فعلی» یعنی: انشاء بداعی البعث والزجر، از اشکالاتی که به «کفایه» شده (اشکال آقای خویی) ـ که ان شاء الله ‌خواهیم خواند ـ  این است که: اصلاً برای صاحب «کفایه» اشتباه شده و اینها اقسام حکم نیستند؛ مثلاً ما حکم اقتضایی نداریم.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (44)

جهت سومی که مرحوم استاد مطرح فرموده‌اند ـ که سریعاً عبارت ایشان را می‌خوانیم ـ مرحوم شیخ انصاری فرموده‌اند: «إذا التفت إلی حکمٍ شرعیّ». در «کفایه» اشکال کرده که: مراد از حکم شرعی حکم فعلی است، نه حکم انشایی. (1) ‌آقای خویی در شرح عبارت «کفایه» فرموده‌اند: «لا بدّ من تخصیص الحکم بالفعلیّ؛ لاختصاص أحکام القطع بما إذا تعلّق بالحکم الفعلیّ»(2). مراد باید حکم فعلی باشد. بعد در تعلیق بر کلام «کفایه» فرموده‌اند...

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (43)

آنچه که ایشان از شیخ نقل می‌کند نه با تفسیر نایینی می‌سازد و نه با این احتمال که مراد شیخ از «مکلّف» در این جا مکلّف شأنی و قید «إذا التفت» قید به‌اصطلاح احترازی بشود، یا اگر مکلّف مکلّف فعلی باشد قید «إذا التفت» قید توضیحی بشود. معلوم می‌شود مراد شیخ چیز دیگری بوده و تفسیری هم که مرحوم نایینی فرموده از پیش خودش است.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (42)

خلاصۀ مطلب: انصاف قضیّه این است که ادلّه اطلاق دارد، امّا خود به خود در مواردی تنها قابل انطباق در مورد مجتهد است و در مورد مقلّد اصلاً انطباق ندارد؛ چون آن عناوین وجود ندارد.

عرض کردیم: سه نکتۀ اساسی در این جا هست...

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (41)

دربارۀ راه اخیری هم که ایشان در پیش گرفته‌اند ـ که برخی از احکام قطع یا مثلاً بعضی از اصول شامل مقلّد هم می‌شود، پس بگوییم که: اینها در مقلّد هم می‌آید ـ احکامی که راجع به حکم فرعی کلّی است شامل مقلّد نمی‌شود و ما چنین حکمی نداریم و عرض کردم: وقتی مرحوم شیخ می‌فرمایند: «اعلم أنّ المکلّف إذا التفت إلی حکم شرعیّ»، مراد ایشان از حکم شرعی حکم فرعی کلّی است، همان که شأن استنباط است، نه موضوعات خارجیّه. این که لباس من پاک بود و حالا که شک دارم هم استصحاب بقای طهارت کنم، این اصلاً مراد شیخ نیست. البتّه عبارت شیخ («اعلم أنّ المکلّف إذا التفت إلی حکم شرعیّ») به خاطر لفظ «المکلّف» تعمیم دارد، لکن اصلاً به لحاظ قرینۀ حجج و امارات و اصول عملیّه مرادش مقام اجتهاد است.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (40)

ما معیارهای اینها را عرض کردیم. نیابت اصولاً در جایی تصوّر می‌شود که آن معنا و آن مطلب به‌نحو طریقیّت اخذ شده باشد؛ مثل همان مثالی که عرض کردیم: در روایات آمده که برای یافتن آب انسان به‌اصطلاح به اندازۀ پرتاب یک تیر برود و در بیابان از آب فحص کند. اگر 50 نفر در یک جا باشند، دو نفر بروند فحص کنند کافی است و احتیاج ندارد که همۀ 50 نفر تا آن غلوة سهم بروند و برگردند.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (39)

اصولاً این‌که ایشان می‌فرماید: «وإلاّ لکان تجویز الإفتاء والاستفتاء لغواً»، ادلّۀ افتا و استفتا مستقلّ است و ربطی به ادلّۀ اوّلیّه ندارد. آن ادلّۀ اوّلیّه شامل مجتهد می‌شود. دلیل آمد که شما که برایتان احکام و ادلّه‌ واضح نیست می‌توانید به کسی مراجعه کنید که [برایش] واضح است. این یک حکم دیگری است که اگر ما این حکم را نداشتیم به مقتضای قاعده رجوع به مجتهد اصلاً جایز نبود.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (38)

یکی از مباحث مقدّماتی در اوایل بحث حجج و اصول این بود که: آیا ادلّۀ حجّیّت امارات و اصول شامل مقلّد هم می‌شوند، یا خیر؟ یکی از اشکالاتی که در همین جهت ـ که شامل نمی‌شود و اطلاقات اختصاص به مجتهد دارد ـ پیش آمده را مرحوم آقای اصفهانی در «نهایة الدرایه» (شرح «کفایه») فرموده‌اند.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (146)

1. خوشم می‌آید همین طور که غرق کارم صدایی هم در گوشم باشد. برای همین تلویزیونمان مدام روشن است. الآن دارد سریال «مادرانه» را نشان می‌دهد. دخترۀ چشم‌سفید (در سریال این طور می‌گویند) دارد برای پدرش خط و نشان می‌کشد. پدر بی‌چاره (که البته عمری رانت‌خواری و هزار کار دیگر کرده و الآن فعلاً دخلی به بحث ما ندارد) می‌گوید: «یعنی من این قدر بد زندگی کرده‌ام که دخترم از من باج بگیره؟!»

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (145)

1. چند روزی است که بحث استاد در متنی که دارم برای کانال آماده می‌کنم دربارۀ مراد شیخ از «مکلّف» در عبارت «اعلم أنّ المکلّف إذا التفت...» است و هرکس به زبانی صفت حمد تو گوید. مرحوم مجدد شیرازی و نایینی و آقاضیا و آیت الله خویی هر کدام چیزی گفتند و استاد همه را زیر ذره‌بین گذاشته و موشکافی کردند. اما آنچه برای بحث فعلی ما مهم است عبارت پایانی جناب ایشان است که...

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (144)

1. من بابت این چند فرستۀ اخیر هم عذرخواهم و هم از درگاه لایزال ربوبی طلب بخشایش می‌کنم، هرچند گناه این کمترین مانند کسی که به‌دروغ ادعای پیامبری کند قابل بخشایش نیست. تازه فهمیدم نه تنها خودم و رفقایی که با من در ارتباط هستند به جایی نرسیدیم، بلکه این آیت الله استاد مددی هم نه تنها به جایی نرسیده، که اصلاً قابل اصلاح هم نیست.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (143)

1. یکی از بنی‌اعمام ـ که هر سه بحمدالله دارای تحصیلات عالیه و بر خلاف این بی‌هنر چشم و چراغ فامیل هستند ـ بعد از گرفتن لیسانس فیزیک برای تحصیل در مقطع فوق لیسانس به دانشگاهی در تهران آمد. (نمی‌دانم در کدام درس) می‌گفت: استادمان داماد دکتر بازرگان بود و چپه‌تراش، اما در استراحت بین دو نیمۀ کلاس قرآن را باز می‌کرد و شروع می‌کرد به قرآن خواندن (ما کلاهمان را بالاتر بگذاریم!). از قضا...

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (142)

1. خب دیگر. حالا مدام برایم ننویسید که مگر ایشان معصوم است؟؟؟!!! به خدا قسم نه ایشان چنین احساسی دارد و نه شاگردان. جملۀ آن آقا که خاطرتان هست: «حافظ انسان کامل نبود، کاملاً انسان بود»؟! استاد هم کاملاً انسان است، اما اگر هر کسی که از راه می‌رسد ـ بی‌آن‌که اصلاً بداند «نقد» یعنی چه ـ به خود اجازۀ نقد دهد کارمان به کجا ختم خواهد شد؟

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (141)

جناب دکتر عزیز. هرچه از این کار طفره می‌روم، ولی انگار چاره‌ای نیست.

1. قبل از هر توضیحی عرض کنم: عرفانیان که فعلاً مصدع جناب عالی است نه از آن متوسط‌‌های درس حضرت آیت الله مددی، که حقیقتاً خود را کمتر از این حرف‌ها می‌داند، اما خدا را شکر توفیقات کمی نداشته (بقیۀ متن چون حاوی ریای فراوانی است فعلاً طلبتان).

...

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (140)

بزرگوار لطف فرموده و مرقوم فرمودند: «سلام و درود

پس ایشان را می‌شناسید. البته خوب است یادداشتی به‌تفصیل در نقد مطلب ایشان بنویسید. بنده هم چنان‌که حضرتعالی دریافتید، صرفاً ناقل بودم و هرگز در مقام قضاوت نیستم به دو دلیل:

1ـ متأسفانه درس آیة الله مددی حضور نداشته‌ام.

2ـ یک طرفه نمی‌شود قضاوت کرد.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (139)

خب، چند روز است سکوت کرده‌ام و با وجود رفقا نیازی به دخالت هم نبود. یکی برداشته نوشته: «آقای مددی مطالعات زیادی دارد و کتب جدید هم می خواند، ولی کاملا سرسری و دلبخواهی است. عاشق حافظه خودش است. استاد مددی الحق حافظه قویی دارد، ولی فکر کنم اجازه ندهد کسی حافظه اش را به چالش بکشد! ...

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (37)

در رجوع به دکتر: گاهی دکتر مثلاً می‌گوید: «در معدۀ شما فلان ویروس هست» و گاهی می‌گوید: «شما فلان مرض را دارید». این دو با هم فرق می‌کنند. فرقشان هم این است که فرضاً برایتان به زبان انگلیسی یا با اصطلاحات آزمایش می‌نویسد و نوشته را به دکتر نشان می‌دهید و می‌گوید: در آزمایش نوشته: در معدۀ شما ویروس هست. این رجوع به خبره نیست؛ چون این را نوشته و آن آقا هم بلد است نوشته را بخواند (لغت را بلد نبودید، برای شما معنا کرد. شما انگلیسی نمی‌توانستید بخوانید، برای شما معنا کرد). این  نیابت می‌شود. امّا اگر...

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (36)

بعد ایشان می‌فرماید: «فبالجملة» در جمیع موارد عجز مقلّد از تشخیص مجرای اصل عملی «لا نقول بأنّ المجتهد نائب عن المقلد حتّی نطالَب بدلیل النیابة، بل نقول: إنّ المجتهد ینقّح مجری الأصل بحسب وظیفته».

بعد ایشان مطلب دیگری دارد که این هم در تعجّب دست‌کمی از بقیه ندارد. «فإنّ وظیفة‌ المجتهد هی وظیفة‌ الامام (علیه السلام)». حتماً مراد ایشان یک چیز دیگری باشد، والّا «وهی بیان الأحکام المجعولة‌ فی الشریعة‌ المقدّسة بنحو القضایا الحقیقیّة».

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (35)

این مطلب که ایشان در این جا دارند و خیلی مجمل فرموده‌اند: «وأدلّة الأُصول العملیّة لا تشمل الشکّ»، به‌صورت مفصّل و مستوفا در جزء اوّل (مباحث الفاظ) یعنی جلد دوم یا سوم «محاضرات» در بحث تعبّدی و توصّلی مطرح کرده‌اند. این بحث در کتب اهل سنّت و شیعه بوده، لکن علمای متأخّر ما این را در بحث تعبّدی و توصّلی آورده‌اند و بعدها این به بحث تعبّدی و توصّلی اضافه شد که: آیا ظواهر ادلّه اعتبار مباشرت است، یا نه؟ مثلاً آیا ظاهر "أقم الصلاة" (نماز بخوان) این است که خودت نماز بخوان، یا شامل دیگری هم می‌شود؟ (نایب بگیر) و مهم این است که نماز خوانده شود؟

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (34)

«أو بفعلیّته؛ کأحکام الحجّ مع عدم کون المجتهد مستطیعاً» . خود مجتهد مستطیع نیست، لکن احکام حج را می‌گوید. یا احکام زکات، «مع عدم کونه» ضمیر «کونه» به مجتهد می‌خورد «مالکاً للنصاب». چون نصاب ندارد، پس حکم وجوب زکات نسبت به ایشان فعلی نیست. اگر نصاب آمد و موضوع محقّق شد، آن وقت  فعلی می‌شود. این یک اصطلاح در فعلیّت است و ان شاء الله در امر سوم معانی دیگر فعلیّت را عرض می‌کنیم.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (33)

طبعاً در مثل واجب و وجوب معلّق ـ مثل همه ‌جای دیگر ـ دو بحث می‌شود:

1.  آیا این فی نفسه در وعاء اعتبار ممکن است و ممکن است وجوب فعلی و واجب استقبالی باشد؟

2.  آیا از عبارت «اگر مهمان آمد، نان بخر» واجب معلّق فهمیده می‌شود؟

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (32)

مرحوم نایینی اصطلاحی به‌نام «فعلیّت» دارند که مرحوم استاد هم خیلی جاها از ایشان پیروی کرده‌اند: هر وقت شرایطی که در یک حکمی معتبر است محقّق شود، با تحقّق شرایط ـ که به‌اصطلاح به‌منزلۀ موضوع هستند ـ آن حکم فعلی می‌شود؛ مثلاً الآن که مثلاً چیزی نزدیک سه ساعت تا اذان ظهر مانده، حکم وجوب نماز ظهر هست (یعنی: انشاء هست. شارع قرار داده و گفته: بعد از زوال شمس چهار رکعت نماز بر شما واجب است. در مقام انشاء تامّ است و هیچ مشکلی ندارد)، امّا این وجوب هنوز فعلی نشده. وقتی اذان ظهر یا زوال شمس شد، آن وقت این حکم فعلی می‌شود.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (31)

سابقاً هم عرض کردیم: در عبارت «اعلم أنّ المکلّف إذا التفت إلی حکم» مراد از این حکم حکم کلّی است، نه حکم موضوعات خارجی (حکم جزئی) و اصولاً در اصول بحث از اصولی که در موضوعات خارجی جاری می‌شود ـ مثل أصالة عدم التذکیة  ـ متعارف نیست. اینها را غالباً در فقه یا قواعد فقهیّه انجام می‌دهند. پس مراد از تقسیم ـ که یا قطع پیدا می‌شود، یا ظن و یا شک ـ نسبت به حکم کلّی است.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (138)

1. دو سه روزی است تلگرامم بالا نمی‌آید و فعلاً دارم با یکی از این تلگرام‌های بی‌اصل‌و‌نسب تماس می‌گیرم. البته در بیابان لنگه‌کفش هم نعمتی است.

2. این چند روزه امام رضا (علیه السلام) طلبیدند و هرچند هرجای دنیا هم باشیم خود را سر سفرۀ اهل بیت ـ علیهم السلام ـ می‌بینیم، اما ظاهراً به مضجع شریفشان نزدیک‌تر شده‌ایم و دیگر از خدا چه می‌خواهیم؟! امروز مخصوصاً یک زیارت «امین الله» به نیابت از همۀ مخاطبان عزیز خواندم. خداوند از همگی شما قبول کند. این را عرض کردم تا هم به این بهانه اهمیت زیارت «امین الله» و زیارت «جامعه» را یادآوری کنم ـ که این دومی یک دور معارف ناب شیعی را در خود دارد و تکلیفمان را با دوست و دشمن اهل بیت (علیهم السلام) روشن می‌کند ـ و هم این‌که عرض کنم: ما در لحظات خوش زندگی به یاد شما هستیم. شما هم هروقت خودتان را به آن بالاها وصل دیدید،

اگر یادتان بود و باران گرفت/ دعایی به حال بیابان کنید

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

دست نوشته های استاد... (137)

1. ادبیات را بعضی‌ها «ابدیات» می‌دانند؛ یعنی که تا ابد با انسان هست و از او جدایی‌ناپذیر. «شاعر» را هم مشتق از «شَعر» دانسته‌اند که مثلاً یعنی باریک‌بین است و ... . نمی‌دانم این حرف‌ها پایش به جایی بند است یا نه، ولی شما را به خدا می‌شود کسی بشنود:

مُردم ز رشک، چند ببینم که جامِ می/ لب بر لبت گذارد و قالب تهی کند

(طالبِ آملی)

و از خود بی‌خود نشود؟

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (30)

نکتۀ فنّی هم این است که اصولاً علم عامی علم نیست؛ چراکه اگرچه در این جا یک درجۀ انکشاف هست، لکن آن درجۀ انکشاف او وابسته به غیر است که مثلاً می‌گوید: در باب سرقت باید دوبار اقرار کند تا دستش بریده بشود. حال اگر او فوت کند و فرضاً از آقای خویی تقلید ‌کند، ایشان می‌گوید: یک بار هم اقرار کند، باید دستش بریده شود. پس قاضی‌ای که منتظر شود دیگری چه می‌گوید تا طبق نظر او عمل کند قاضی نیست.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (29)

مطلب دوم راجع به لسان ادلّه است، که در آن یقین و علم اخذ شده. حتی در حدیث عمر بن حنظله (یا روایت ابو خدیجه) آمده: «فانظروا إلی رجل منکم یعلم شیئاً من قضائنا ـ یا قضایانا ـ » یا «یعلم شیئاً من أحکامنا » و بحث اساسی سر این است که آیا یقین و شکّ عامی یا مقلّد هم مشمول این ادلّه می‌شود، یا نه؟

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (28)

ان شاء الله در محلّش خواهد آمد که شخص ناسی در واقع تکلیف ندارد، نه این‌که در واقع تکلیف دارد، امّا به حسب ظاهر از او برداشته شده. اصلاً می‌گویند: به شخص ساهی نمی‌شود تکلیف کرد، نه به عنوان عالم و متذکّر ـ چون متذکّر نیست ـ و به عنوان ساهی هم اگر بگویند: «ای انسانی که فراموش کرده‌ای! حکم تو... است»، تا به او بگویند: «فراموش کرده‌ای»، یادش می‌آید.

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (27)

حالا یک طرح را آقای خویی می‌فرمایند که: مقلّد هم در تشخیص صغرا به مجتهد برگردد (از باب رجوع به اهل خبره) و هم در تنقیح کبرا. در این صورت این بحث پیش می‌آید که این دیگر چه فایده‌ای دارد و چه اجتهاد و اجرای اصلی است؟ اگر عامی بخواهد در این‌که در این جا بیان و دلیل نداریم به مجتهدش برگردد تا بعد بخواهد برائت جاری کند، در باب اعتبارات قانونی امر لغوی است. اصلاً این چه تصویری است که هم در صغرا و هم در کبرا به مجتهدش برگشته و بعد ادّعا کنیم ادلّۀ برائت او را می‌گیرد؟!

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.

قطع (26)

یکی از مباحثی که به‌عنوان تمهید در ابتدای مباحث حجج و امارات آورده‌اند این است که آیا ادلّۀ اعتبار احکام از اَمارات و حجج و هکذا اصول در شبهات حکمیّه در مواردی که در حکم کلّی است (مثل استصحاب و «لا تنقض الیقین بالشکّ») مختص به مجتهد است، یا شامل عامی و مقلّد هم می‌شود؟

برای خواندن تمام متن به ادامه مطلب مراجعه فرمایید.